Na eerder een tweetal tussenvonnissen gewezen te hebben, heeft de Rechtbank in Assen op 7 oktober 2020 eindvonnis gewezen in het proces van 63 voormalige leden-melkveehouders tegen DOC Kaas in Hoogeveen. Het collectief van melkveehouders is in overwegende mate in het gelijk gesteld en DOC Kaas is veroordeeld om aan elk van hen de inhouding op het melkgeld bij einde lidmaatschap ongedaan te maken.
Fusie
In mei 2015 hebben de leden van DOC Kaas voor de fusie met DMK in Duitsland gestemd. DOC Kaas, een coöperatieve vereniging en toen nog 100 % aandeelhouder van haar zuivelonderneming DOC Kaas b.v., heeft daarbij haar aandelen in de zuivelfabriek overdragen aan DMK. Voorafgaande aan en ten tijde van de stemming over de fusie werden de leden van DOC Kaas een betere melkprijs in het vooruitzicht gesteld. Verder werden de blijvende leden een aandeel in de fusiebonus, de door DMK voor de aandelen te betalen overnamesom, van 20 miljoen euro beloofd: een aanvulling op de melkprijs welke zich toen al jarenlang aan de onderkant van de markt bewoog. Onder ‘blijvende leden’ werden die leden verstaan die niet meteen na de stemming over de fusie (binnen 30 dagen) het lidmaatschap zouden opzeggen en afscheid van DOC Kaas zouden nemen.
De fusie kreeg feitelijk haar beslag in april 2016, waarna DOC Kaas – zoals beloofd – de fusiebonus uitkeerde aan en verdeelde onder haar leden. Evenwel bleef de beloofde, hogere melkprijs uit, en leden dreigden massaal afscheid van DOC Kaas te nemen. Ter voorkoming van een uitloop van leden, besloot de ledenraad van DOC Kaas dat leden, die voor 1 januari 2019 het lidmaatschap beëindigden, hun aandeel in de transactiesom, de bonus, moesten terugbetalen, hetgeen vervolgens in voorkomend geval door DOC Kaas bij einde lidmaatschap werd ingehouden op het melkgeld. De rechtbank in Assen heeft nu op vordering van het collectief van melkveehouders geoordeeld, dat dit besluit van DOC Kaas in strijd is met het fusiebesluit en dat de inhouding van de bonus op het melkgeld, kort gezegd, onrechtmatig is. Alle leden hebben recht op de fusiebonus.
Geen verrassing
Het eindoordeel van de rechtbank is geen verrassing en sluit aan bij de inhoud van de eerder door de rechtbank gewezen tussenvonnissen. In een eerder tussenvonnis was DOC Kaas een bewijsopdracht verstrekt: zij diende kort gezegd aan te tonen dat het de leden-melkveehouders ten tijde van de fusie bekend was dat zij nog drie jaar lid van de coöperatie dienden te zijn, wilden zij aanspraak op de bonus kunnen maken. In een volgend tussenvonnis heeft de rechtbank geoordeeld dat DOC Kaas dit bewijs niet heeft geleverd en de uitgekeerde bonus niet op het uitgekeerde melkgeld mocht inhouden. Dit is nu bekrachtigd met het eindvonnis.
Vorderingen
De door het collectief ingestelde vordering bestond in de kern uit vier onderdelen:
- De statutaire uittreedvergoeding die eveneens bij einde lidmaatschap op het melkgeld is ingehouden. De melkveehouders hebben zich op het standpunt gesteld dat DOC Kaas in de kern geen coöperatie meer is (zij drijft na de fusie voor haar leden geen onderneming meer, zijnde één van de kenmerken van een coöperatie) en zou zich dus ook niet als coöperatie mogen gedragen. En alleen een coöperatie is bevoegd om uittreed belemmerende bepalingen in haar statuten op te nemen. De rechtbank heeft de visie van de melkveehouder op dit onderdeel niet gevolgd en dit onderdeel van de vordering afgewezen.
- De vertrekkende leden kregen voor de door hen in december 2016 geleverde melk één cent per kg. Minder uitbetaald dan hetgeen de blijvende leden voor de door hen geleverde melk ontvingen. Dit is in strijd met het gelijkheidsbeginsel welke tussen leden geldt. De rechtbank heeft dit onderdeel van de vordering toegewezen en DOC Kaas veroordeeld tot het betalen van een opslag van één cent per kg.
- De uitbetaling van een aandeel in de fusiebonus, zijnde het omvangrijkste en het belangrijkste onderdeel van de ingestelde vorderingen. De rechtbank heeft geoordeeld dat de vertrekkende leden recht hebben op dit aandeel en dat DOC Kaas dit alsnog dient uit te keren. Ook dit onderdeel van de vordering heeft de rechtbank toegewezen.
- De buitengerechtelijke kosten. Op basis van het “Besluit vergoeding buitengerechtelijke kosten” is aanspraak gemaakt op een forfaitaire vergoeding. De rechtbank heeft in het tussenvonnis geoordeeld dat dit besluit niet van toepassing is, doch dat DOC Kaas in beginsel wel een vergoeding verschuldigd is. Nu een nadere onderbouwing van de verschuldigde vergoeding een niet onaanzienlijke vertragende werking op de afronding van de procedure tot gevolg zou hebben, is de rechtbank bericht dat deze onderbouwing om deze reden achterwege zal blijven waardoor en waarna dit onderdeel van de vordering bij eindvonnis is afgewezen.
- Wettelijke handelsrente. De rechtbank heeft ook de over de toegewezen vorderingen te berekenen handelsrente toegewezen. Het rentepercentage bedraagt thans 8 % per jaar en is verschuldigd vanaf 2016.
- Proceskosten. De melkveehouders zijn in overwegende mate door de rechtbank in het gelijk gesteld. Reden waarom de rechtbank DOC Kaas in het eindvonnis ook in de proceskosten van € 17.475,21 heeft veroordeeld.
Rechtvaardig
Een coöperatie is van en voor de leden. Het vermogen in een coöperatie wordt ook door de leden opgebouwd. ‘De waarde’ van een coöperatie, het kapitaal in de ‘dode hand’, komt ook aan de leden toe. Nog afgezien van het feit dat het niet rechtvaardig is om ‘de spelregels tijdens het spel te veranderen’ (door leden-melkveehouders ten tijde van de fusiestemming een bonus in het vooruitzicht te stellen terwijl deze later aan hen wordt onthouden, omdat men zich niet voor langere duur aan de coöperatie bindt terwijl deze voorwaarde ten tijde van de stemming niet bekend was), is het wel gerechtvaardigd dat de transactiesom, fusiebonus en feitelijk de verkoopopbrengst wordt verdeeld onder de leden die het DOC Kaas sinds jaar en dag mogelijk hebben gemaakt om deze waarde te creëren. Het feit dat men er op enig moment voor kiest om afscheid te nemen doet daar niet aan af.
Eindvonnis
Het vonnis is uitvoerbaar bij voorraad. Dit betekent dat een eventueel hoger beroep geen schorsende werking heeft. De door de rechtbank toegewezen vorderingen zijn opeisbaar. Per saldo hebben de aan de procedure deelnemende melkveehouders recht op betaling van € 2,5 miljoen, bestaande uit ten onrechte ingehouden aandeel fusiebonus (€ 1.671.000,00), opslag van één cent per kg. (€ 57.000,00), wettelijke handelsrente (€ 760.000,00) en proceskosten (€ 17.000,00). Zolang de vordering niet wordt voldaan, neemt deze met het verschuldigde rentepercentage van 8 % procent per jaar toe (€ 545,00 per dag).
Hoger beroep
In een door haar uitgegeven persbericht heeft DOC Kaas hoger beroep aangekondigd. Zij stelt daarin van mening te zijn het bewijs te kunnen leveren dat de melkveehouders ten tijde van de fusiestemming volledig waren geïnformeerd over de voorwaarden om voor de fusiebonus in aanmerking te komen. Dit bewijs heeft DOC Kaas bij de rechtbank niet kunnen leveren. Integendeel, uit het door DOC Kaas gepresenteerde bewijsmateriaal blijkt nu juist dat de leden ten tijde van de fusiestemming niet op de hoogte waren van de later in de reglementen opgenomen voorwaarden. Het valt dan ook niet in te zien waarom het Gerechtshof in hoger beroep tot een ander zou kunnen komen.
Overigens zal het collectief in een door DOC Kaas in te stellen hoger beroep ‘meeliften’ en alsdan aan het Gerechtshof opnieuw ter toetsing voorleggen of DOC Kaas wel recht heeft op de reguliere statutaire uittreedvergoeding. Indien het Gerechtshof de melkveehouders in hoger beroep op dit punt volgt dan zal er door DOC Kaas aan het collectief nog eens een bedrag verschuldigd zijn welke, inclusief rente, de miljoen euro overtreft.
Uittreedbelemmerende voorwaarden
Overigens heeft de rechtbank niet eens alle door de melkveehouders aangedragen argumenten bij haar beslissing laten meewegen. Het opnemen van uittreedbelemmerende voorwaarden in reglementen moet aan de in de wet opgenomen eisen voldoen. De door DOC Kaas in het Huishoudelijk Reglement opgenomen bepaling dat vertrekkende leden het uitgekeerde aandeel in de transactiesom dienen terug te betalen, welke vervolgens ook nog bij einde lidmaatschap eenzijdig door DOC Kaas op het melkgeld wordt ingehouden, is een uittreedbelemmerende bepaling die niet aan de wettelijke eisen voldoet. Ook op basis van dit argument had de rechtbank de vordering van de melkveehouders kunnen toewijzen, doch is hier niet aan toegekomen omdat de terugbetalingsverplichting al in strijd met het fusiebesluit werd bevonden.
Praktijk
De praktijk wijst ook uit dat de door DOC Kaas in de reglementen opgenomen terugbetalingsverplichting door leden-melkveehouders als zeer knellend werd ervaren. Feitelijk maakte dit het de leden ook onmogelijk om hun lidmaatschap op te zeggen. De terugbetalingsverplichting gold tot 1 januari 2019, reden waarom een groot aantal leden die graag eerder hadden willen -maar niet eerder konden- vertrekken, het lidmaatschap per deze datum hebben opgezegd. Als gevolg hiervan hebben zij in de periode daaraan voorafgaand elders een hogere melkprijs misgelopen. Deze melkveehouders kunnen de verdedigbare stelling innemen dat DOC Kaas tot vergoeding daarvan is gehouden.
Verjaring
Uit het vonnis van de rechtbank volgt dat melkveehouders die het lidmaatschap per 31 december 2016 (of later) hebben beëindigd recht hebben op een opslag van 1 cent per kg. voor de in december 2016 geleverde melk en recht hebben op hun aandeel in de fusiebonus. DOC Kaas heeft hoger beroep van het vonnis aangekondigd. Voorzienbaar is dat het hoger beroep – gezien de huidige werkvoorraad bij het Gerechtshof – meerdere jaren in beslag zal nemen. Nu DOC Kaas hoger beroep heeft aangekondigd, is het voorzienbaar dat zij voormalige leden, die niet aan het proces deelnemen, niet op eigen initiatief hun aandeel in de fusiebonus zal uitkeren. Voormalige leden wordt geadviseerd om hun vorderingen op deugdelijke wijze aan te melden zodat voorkomen wordt dat hun vordering door verjaring teniet gaat.
Aanmelden
Wilt u ook aanspraak maken op de fusiebonus, wilt u ook betaling van de opslag op het melkgeld of wilt u vrijblijvend informatie, neem dan contact op met mr. Dinant te Biesebeek.