Van misbruik van procesrecht is sprake – of beter gezegd, kan sprake zijn – indien een partij aan wie bepaalde rechten toekomen, deze rechten niet gebruikt voor het doel waarvoor deze aan die partij toegekend is, maar om jegens een andere partij oneigenlijk c.q. onrechtmatig te handelen.
Uitgangspunt rechten en plichten
Het uitgangspunt bij de beoordeling of er sprake is van misbruik van procesrecht is dat het procesrecht aan partijen in een gerechtelijke procedure meerdere rechten en plichten toekent. Deze rechten en plichten zijn veelal bepaald in het Wetboek van burgerlijke rechtsvordering. Het gaat hierbij onder meer om rechten ten aanzien van het mogen starten van een procedure (toegang tot de rechter) en het zich mogen verweren.
Als uitgangspunt heeft dan ook op basis van de wet te gelden dat iemand aan wie bepaalde (proces)rechten toekomen, dat die partij van die rechten gebruik mag maken.
Misbruik van bevoegdheid
Artikel 3:13 BW bepaalt dat aan wie een bevoegdheid toekomt, haar niet kan inroepen, voor zover hij haar misbruikt. De wet geeft daarbij in lid 2 het voorbeeld dat er sprake is van misbruik indien een bevoegdheid wordt uitgeoefend met geen ander doel om een ander te schaden; of met een ander doel dan waarvoor die bevoegdheid verleend is; of indien er sprake is van een discrepantie tussen het belang van de uitoefening van de bevoegdheid en het belang dat daardoor wordt geschaad.
Voorgaand wetsartikel ziet in beginsel op toepassing binnen het vermogensrecht. Artikel 3:15 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt echter dat een beroep op misbruik van bevoegdheid ook binnen andere rechtsgebieden gedaan kan worden. Hieronder valt dus ook misbruik van procesrecht.
Misbruik van procesrecht
Indien een partij een aan hem of haar toekomende procesrechtelijke bevoegdheid misbruikt om een ander te schaden, dit recht inroept voor een ander doel dan dit recht is bedoeld, dan wel indien het belang bij het inroepen van deze procesrechtelijke bevoegdheid niet opweegt tegen de belangen van de andere partij, kan er gezien het voorgaande sprake zijn van misbruik van procesrecht.
Te denken valt aan het gebruik van bevoegdheden om de kwestie te rekken. Bijvoorbeeld door het zonder enig belang willen horen van getuigen, die de facto niets van belang kunnen verklaren. Een ander goed voorbeeld is het starten van een procedure – of het verweren in een procedure – op basis van feiten en omstandigheden, waarvan die desbetreffende partij wist dat deze onjuist waren, dan wel dat die partij van te voren wist of behoorde te weten dat deze vorderingen of verweren geen enkele kans van slagen hadden.
Onrechtmatige daad
Misbruik van procesrecht kan als onrechtmatig handelen c.q. onrechtmatige daad worden aangemerkt. Op basis van onrechtmatig handelen kan een partij die schade lijdt vervolgens door dat onrechtmatig handelen schadevergoeding vorderen.
De Hoge Raad over misbruik van procesrecht
De Hoge Raad heeft in enkele standaard arresten ten aanzien van misbruik van procesrecht het volgende geoordeeld:
“Dat pas sprake is van misbruik van procesrecht of onrechtmatig handelen (als grond voor een vergoedingsplicht ter zake van alle in verband met een procedure gemaakte kosten) als het instellen van de vordering, gelet op de evidente ongegrondheid ervan, in verband met de betrokken belangen van de wederpartij achterwege had behoren te blijven. Hiervan kan eerst sprake zijn als eiser zijn vordering baseert op feiten en omstandigheden waarvan hij de onjuistheid kende, dan wel behoorde te kennen, of op stellingen waarvan hij op voorhand moest begrijpen dat deze geen kans van slagen hadden. Bij het aannemen van misbruik van procesrecht of onrechtmatig handelen door het aanspannen van een procedure past terughoudendheid, gelet op het recht op toegang tot de rechter dat mede gewaarborgd wordt door artikel 6 EVRM (Hoge Raad 15 september 2017, NJ2018/165, Ro. 5.3.3).”
Op grond van jurisprudentie van de Hoge Raad geldt dus dat er sprake kan zijn van misbruik van procesrecht, maar dat een rechter bij het aannemen daarvan terughoudend moet zijn, nu een partij gewoonweg niet gehinderd mag worden in zijn recht om een kwestie aan een rechter voor te leggen.
Gevolgen misbruik van procesrecht
Een gevolg van misbruik van procesrecht kan zijn dat een rechter een ingeroepen recht afwijst. Zo zou een verzoek tot het horen van getuigen bij gebrek aan belang afgewezen kunnen worden.
Een ander gevolg van misbruik van procesrecht, waarbij eveneens sprake is van onrechtmatig handelen, kan zijn dat een procespartij wordt veroordeeld in hogere proceskosten dan gebruikelijk.
Het is zelfs mogelijk dat die partij – in tegenstelling tot hetgeen in Nederland gebruikelijk is – in de gehele proceskosten die de wederpartij heeft gemaakt, wordt veroordeeld. In een dergelijk geval zal de rechter moeten vaststellen dat conform voornoemd oordeel van de Hoge Raad een partij een procedure is gestart, waarvan hij wist dat dit onrechtmatig jegens de wederpartij zou zijn. De rechter dient hier echter terughoudend in te zijn en het is daardoor aanbevelenswaardig om een beroep op misbruik van bevoegdheid goed te onderbouwen.
Advocaat procesrecht
Heeft u vragen over het procesrecht, of wilt u een procedure starten, neem dan vrijblijvend contact op met de specialisten van Te Biesebeek Advocaten in Zwolle op het gebied van procesrecht. Onze advocaten hebben jarenlange ervaring en kunnen u voorzien van een goed advies of u bijstaan in een gerechtelijke procedure.
Lees meer: