Het collectief van melkveehouders, voormalige leden van de coöperatieve vereniging DOC Kaas in Hoogeveen, is in hoger beroep door het Gerechtshof in Leeuwarden in het gelijk gesteld.
Het Hof heeft op 27 september 2022 uitspraak gedaan. In hoger beroep is bevestigd dat de leden van DOC Kaas recht hebben op hun aandeel in de aan hen bij de fusie met DMK toegezegde fusiebonus. In eerste aanleg waren de melkveehouders al door de rechtbank in Assen in het gelijk gesteld. Het daartegen door DOC Kaas ingestelde hoger beroep is door het Hof afgewezen.
Fusie met DMK
In mei 2015 hebben de leden van DOC Kaas vóór de fusie met DMK in Duitsland gestemd. Daarbij is hen door het bestuur van DOC Kaas -in geval van een geslaagde fusie- een aandeel van de met de fusie door DMK uit te keren transactiesom (ook wel gekscherend de ‘bruidsschat’ genoemd), groot 20 miljoen euro, toegezegd.
De bonus was bestemd voor de blijvende leden. Hieronder werden de leden verstaan die geen gebruik maakten van hun bevoegdheid om het lidmaatschap binnen één maand na de stemming op te zeggen. Alle overige leden werden geacht ‘mee te gaan’ met de fusie en werden gezien als ‘blijvende leden’, waar ook de verklaring van de heer Schimmel, voormalig voorzitter van DOC Kaas en die tijdens het proces bij de rechtbank als getuige is gehoord, in de kern op neer komt.
De ‘fusiebonus’ werd in het leven geroepen om leden-melkveehouders ervan te weerhouden om, wegens de structurele lage melkprijs van DOC Kaas, ‘over te stappen’ naar een andere verwerker die een betere prijs voor de melk kon betalen én om de leden vóór de fusie te laten stemmen.
Terugbetalingsverplichting van DOC Kaas onterecht
De fusie werd in april 2016 geformaliseerd met een overdracht van de aandelen in DOC Kaas B.V., de dochtervennootschap, aan DMK. Daaropvolgend werd aan de leden de toegezegde ‘bonus’ uitgekeerd.
Anders dan door DOC Kaas bij de totstandkoming van de fusie was toegezegd, bleef de melkprijs daarna aan de lage kant. Om te voorkomen dat leden alsnog zouden gaan vertrekken werd door het Bestuur, op basis van een besluit van de Ledenraad, in het Huishoudelijk Reglement een terugbetalingsverplichting opgenomen: de in 2016 uitgekeerde bonus moest worden terug betaald indien het lidmaatschap vóór 1 januari 2019 werd opgezegd. Bij einde lidmaatschap vóór deze datum werd de uitgekeerde transactiesom eenzijdig op het melkgeld ingehouden.
Dit heeft een groot aantal leden ervan weerhouden om het lidmaatschap eerder dan per 1 januari 2019 op te zeggen. De leden die voor deze datum afscheid namen werden door DOC Kaas met de inhouding van de uitgekeerde bonus op het melkgeld gekort. Ten onrechte, zo oordeelt het Hof evenals de rechtbank.
Vonnis Rechtbank Assen
Bij eindvonnis van 7 oktober 2020 heeft de rechtbank in Assen bepaald dat DOC Kaas de uitgekeerde bonus bij einde lidmaatschap niet bij de vertrekkende leden op het melkgeld mocht inhouden. De in het Huishoudelijk Reglement opgenomen terugbetalingsverplichting was naar het oordeel van de rechtbank in strijd met de eerder, tijdens de fusie gedane toezegging. DOC Kaas werd daarbij veroordeeld om de inhouding ongedaan te maken. Op basis van deze uitspraak heeft DOC Kaas achterstallig melkgeld aan de aan de procedure deelnemende melkveehouders, voormalige leden uitgekeerd.
Uitspraak Hof Leeuwarden
In het hoger beroep heeft het Hof in Leeuwarden de uitspraak van de rechtbank bekrachtigd. Daar waar de rechtbank tot de slotsom kwam dat de door DOC Kaas in het leven geroepen terugbetalingsverplichting in strijd was met het fusiebesluit, en derhalve niet rechtsgeldig is, komt het Hof om andere redenen tot dezelfde conclusie.
Verplichtingen van leden van een coöperatie, behoren een statutaire basis te hebben. Verplichtingen moeten naar hun aard uit de statuten kenbaar en bepaalbaar zijn. Leden moeten weten waar zij aan toe zijn. De door DOC Kaas in het Huishoudelijk Reglement opgenomen terugbetalingsverplichting, mist een dergelijke statutaire basis, aldus het Hof. Deze verplichting is dan ook ten onrechte opgelegd.
Daarnaast oordeelt het Hof dat de verplichting ook kan worden gezien als een uittreed belemmerende voorwaarde: een bepaling of een voorschrift die de vrijheid van leden om het lidmaatschap te mogen beëindigen beperkt. Ook een dergelijke, voor leden geldende beperkende uittreedvoorwaarde dient een statutaire basis te hebben, welke eveneens ontbreekt.
Het Hof oordeelt -net als de rechtbank- dat DOC Kaas bij einde lidmaatschap de uitgekeerde bonus niet op het melkgeld mocht inhouden.
Vertrekkende leden hebben in december 2016 voor de geleverde melk 1 cent per kg. minder ontvangen dan de leden die toen het lidmaatschap niet hadden opgezegd. Evenals de rechtbank oordeelt het Hof dat dit besluit van DOC Kaas in strijd is met de coöperatieve gedachte en in strijd is met het voor leden geldende gelijkheidsbeginsel.
Het Hof heeft wel geoordeeld dat DOC Kaas wel aanspraak op de statutaire uittreedvergoeding mag maken indien het lidmaatschap met inachtneming van een korte opzegtermijn wordt opgezegd. De daarop gebaseerde vordering van de melkveehouders is wel afgewezen.
Als de overwegend in het ongelijk gestelde partij is DOC Kaas ook in hoger beroep in de kosten van de procedure veroordeeld. Door DOC Kaas wordt nog cassatieberoep overwogen.
‘Uitspraak is niet verrassend’
De uitspraak verrast mr. Dinant Te Biesebeek, advocaat van het collectief, niet. ‘Destijds heeft de rechtbank al een overduidelijke uitspraak gedaan. Dit wordt nu bekrachtigd door het Hof die notabene op andere gronden tot hetzelfde eindresultaat voor de ex-leden komt. Bovendien had hetzelfde Hof deze zomer al in een vergelijkbare kwestie ten behoeve van een Duitse melkveehouder, eveneens ex-lid van DOC Kaas, geoordeeld dat de terugbetalingsverplichting in strijd was met de wettelijk voorgeschreven statutaire basis. Verder is aan de leden ten tijde van de fusie ook een duidelijke en keiharde toezegging gedaan. Daar kun je later niet zonder instemming van de leden van afwijken. Ook hier geldt: de spelregels kun je niet tijdens het spel veranderen’, aldus mr. Te Biesebeek.
Gevolgen uitspraak
De uitspraak heeft gevolgen, óók voor voormalige leden-melkveehouders die niet aan het proces hebben deelgenomen. Voormalige leden bij wie eveneens bij einde lidmaatschap de uitgekeerde bonus is ingehouden, kunnen ook aanspraak maken op achterstallig melkgeld, te verhogen met een rentevergoeding van 8 % op jaarbasis.
Daarnaast kunnen voormalige leden, die destijds graag het lidmaatschap wensten te beëindigen en naar een andere verwerker wilden doch daarin werden belemmerd door de toen door DOC Kaas uitgedragen en eenzijdig door haar toegepaste terugbetalingsverplichting, aanspraak maken op schadevergoeding. De schade bestaat uit gemiste inkomsten: het verschil in melkprijs van DOC Kaas en de (toen) hogere melkprijs van de verwerker van voorkeur.
Uit de uitspraak van het Hof volgt dat de terugbetalingsverplichting kan worden gekwalificeerd als een ‘onrechtmatige’ uittreedvoorwaarde. Per 1 januari 2019 heeft een groot aantal leden afscheid van DOC Kaas genomen. Deze leden hadden graag eerder willen vertrekken, doch werden daarin gehinderd door de inhouding van de fusiebonus op het melkgeld bij einde lidmaatschap.
Nieuw collectief
Sinds het vonnis van de rechtbank heeft zich wederom een groot aantal voormalige leden van DOC Kaas bij mr. Te Biesebeek gemeld. Deze zijn onderverdeeld in twee groepen, van elk ongeveer 30 melkveehouders:
- Een groep melkveehouders waarbij de uitgekeerde bonus eveneens op het melkgeld is ingehouden. Ten aanzien van deze groep heeft DOC Kaas toegezegd het achterstallige melkgeld alsnog te zullen voldoen, en de ingehouden bonus ongedaan te maken, indien het Hof de uitspraak van de rechtbank bekrachtigd, zoals thans het geval is.
- De andere groep ziet op melkveehouders die het lidmaatschap per 1 januari 2019, dan wel kort daaropvolgend hebben opgezegd, doch die eerder hadden willen vertrekken maar daarin door de ‘onrechtmatige’ terugbetalingsverplichting werden belemmerd. Namens deze groep ligt er inmiddels een verzoek bij DOC Kaas om in te stemmen met benoeming van een onafhankelijke deskundige teneinde de omvang van de door elke individuele melkveehouder afzonderlijk geleden schade (verschil in melkprijs in de periode 2017/2018) vast te stellen.
Aanmeldingen
Melkveehouders, voormalige leden van DOC Kaas:
- bij wie bij einde lidmaatschap in 2017 of in 2018 de eerder uitgekeerde fusiebonus op het melkgeld is ingehouden,
of
- die het lidmaatschap per 1 januari 2019 (of kort daaropvolgend) hebben beëindigd en die door de in het Huishoudelijk Reglement opgenomen terugbetalingsverplichting van de fusiebonus werden belemmerd in de wens om eerder naar een andere zuivelverwerker over te stappen;
Kunnen voor nadere informatie contact opnemen met mr. te Biesebeek. In verband met een mogelijk dreigende verjaring van de vordering, wordt geïnteresseerden in overweging gegeven hier niet al te lang mee te wachten en tijdig actie te ondernemen om hun rechten veilig te stellen.
Agrarisch recht
Heeft u een andere vraag op het gebied van agrarisch recht? Neem dan vrijblijvend contact op met de specialisten van Te Biesebeek Advocaten in Zwolle. Onze advocaten kunnen u voorzien van een goed advies en u bijstaan in een gerechtelijke procedure.